As we continue the vast array of associations and ideas that the theme of this fourth Biennale ´Along Lines and Traces´ can contain, this time the human skill of writing will be highlighted. As I transitioned from the topic of the last curatorial note, ´The Red Thread´, I remembered the intriguing ´writing´ system of the Inka´s, based on threads and knots as a way of administrating tax, or heads of cattle, sometimes even buried with the dead as a means of testament.
The khipu is an example of a numeric documenting system that often precedes writing: in other words, first civilizations started finding ways to express and document numbers, and from there on, the different aspects of life were represented in symbols, too.
Cave paintings, dating back tens of thousands of years, are the earliest traces of man’s desire to make a written record. From these scratches on surfaces, often depicting animals, the most important element in these hunters’ lives, slowly a transition took place to keeping records not only of numbers but also of other important aspects of life.The first writing systems are ideographic (from Greek idéa ‘idea’ + gráphō ‘to write’), basically a symbol that represents an idea or concept independent of any particular language, and often pictorial.
As we delve into how our world is involved with lines, traces, connections, and networks, the act of writing is precisely that, a way of expression that overarches time, movement, and thought. For this Biennale I am especially intrigued by how this cycle of how writing that has developed from tracing and scratching on the walls or floors surrounding our settlements, to the development of alphabets and calligraphy, that permitted more generalized distribution, and then how again, these same writing systems are used as an element in artistic work. As an example, this 10thC bowl from Iran, Nishapur,shows how the written text is featured as a formal expression on ceramic.
The inscription, He who speaks, his speech is silver, but silence is a ruby, with good health and prosperity interestingly enough, may have been chosen as much for its content as for its shape, especially the regularity of its ´ascenders´ (these are the strokes that surpass the baseline of a letter, like the ´stick´ in case of a b), which form a series of radial shapes (based on the curators notes in the online collection of the British Museum).
In my research about the use of script as a visual expression, Mariem Abutaleb, a lettering artist and graphic designer based in Cairo, Egypt, came to my attention. For Mariem, the power of writing is central in her work, the agent for expressing emotions. She draws from the Arabic script, and creates her own arrangements from it. The black ink and compositions of stylized letterings, makes the work very abstract, and this allows for the viewer to fill in their own interpretation of what might be ¨written¨. This last element is a very interesting layer of meaning, especially since ¨what is written¨ is often considered very much ¨true¨ or indisputable.The twist given to the meaning of the written word, by Mariem, transforms the work into an evoking, cryptic experience, through large scale installations, alluding to scrolls.
By considering writing as a fundamental expression form of human existence, as well as a physical act of movement, and once again, a fascinating abstraction of our so complex thinking, it is clear that it should have a role in this Biennale, as an example of what a trace can become.
“We write to taste life twice, in the moment and in retrospect.”
― Anais Nin
=====================================================================================================================
ΣΚΕΦΤΟΜΑΣΤΕ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΜΕ, ΓΡΑΦΟΥΜΕ, ΥΠΑΡΧΟΥΜΕ.
Συνεχίζοντας την μεγάλη γκάμα συνειρμών και ιδεών που μπορεί να περιέχει το θέμα αυτής της τέταρτης Μπιενάλε «Ακολουθώντας ίχνη και γραμμές», αυτή τη φορά θα δώσουμε έμφαση στην ανθρώπινη δεξιότητα της γραφής. Καθώς έγραφα το θέμα του τελευταίου σημειώματος του επιμελητή, «Η κόκκινη κλωστή», θυμήθηκα το ενδιαφέρον σύστημα «γραφής» των Ίνκα, το οποίο βασιζόταν σε κλωστές και κόμπους ως τρόπος διαχείρισης των φόρων ή των κεφαλών των βοοειδών, τα οποία μερικές φορές θάβονταν μαζί με τους νεκρούς ως διαθήκη.
Το khipu είναι ένα παράδειγμα ενός αριθμητικού συστήματος τεκμηρίωσης που συχνά προηγείται της γραφής: με άλλα λόγια, οι πρώτοι πολιτισμοί άρχισαν να βρίσκουν τρόπους να εκφράζουν και να τεκμηριώνουν αριθμούς, και από εκεί και πέρα, οι διάφορες πτυχές της ζωής αναπαρίστανται επίσης με σύμβολα.
Οι σπηλαιογραφίες, που χρονολογούνται δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν, είναι τα πρώτα ίχνη της επιθυμίας του ανθρώπου να κάνει γραπτή καταγραφή. Από αυτές τις γρατζουνιές πάνω σε επιφάνειες, που συχνά απεικόνιζαν ζώα, το πιο σημαντικό στοιχείο στη ζωή αυτών των κυνηγών, σιγά σιγά έγινε μια μετάβαση στην τήρηση αρχείων όχι μόνο αριθμών αλλά και άλλων σημαντικών πτυχών της ζωής. Τα πρώτα συστήματα γραφής είναι ιδεογραφικά (από το Ελληνικό ‘ιδέα’ + ‘γράφω’). Πρόκειται βασικά για ένα σύμβολο που αναπαριστά μια ιδέα ή μια έννοια, κυρίως εικονογραφικά, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε συγκεκριμένη γλώσσα.
Καθώς εμβαθύνουμε στον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος μας εμπλέκεται με γραμμές, ίχνη, συνδέσεις και δίκτυα, η πράξη της γραφής είναι ακριβώς αυτό, ένας τρόπος έκφρασης που υπερβαίνει τον χρόνο, την κίνηση και τη σκέψη. Για αυτή την Μπιενάλε με ιντριγκάρει ιδιαίτερα ο κύκλος του πώς η γραφή που έχει αναπτυχθεί από την ανίχνευση και το ξύσιμο στους τοίχους ή τα δάπεδα που περιβάλλουν τους οικισμούς μας, στην ανάπτυξη των αλφαβήτων και της καλλιγραφίας, που επέτρεψαν μια πιο γενικευμένη διάχυση, και στη συνέχεια πώς και πάλι, αυτά τα ίδια συστήματα γραφής χρησιμοποιούνται ως στοιχείο στο καλλιτεχνικό έργο. Ως παράδειγμα, παραθέτω αυτό το κύπελλο του 10ου αιώνα από το Ιράν, Nishapur, που δείχνει πώς το γραπτό κείμενο εμφανίζεται ως τυπική έκφραση σε κεραμικά.
Η επιγραφή «Όποιος μιλάει, ο λόγος του είναι ασημένιος, αλλά η σιωπή είναι ρουμπίνι, με καλή υγεία και ευημερία» είναι αρκετά ενδιαφέρουσα, αλλά μπορεί να επιλέχθηκε εξίσου για το περιεχόμενό της όσο και για το σχήμα της, ιδίως για την κανονικότητα των «ascenders» (πρόκειται για τις πινελιές που ξεπερνούν τη βασική γραμμή ενός γράμματος, όπως το «μπαστουνάκι» στην περίπτωση του γράμματος β), οι οποίες σχηματίζουν μια σειρά από ακτινωτά σχήματα (με βάση τις σημειώσεις των επιμελητών στην ηλεκτρονική συλλογή του Βρετανικού Μουσείου).
Κατά την έρευνά μου σχετικά με τη χρήση της γραφής ως εικαστική έκφραση, έπεσε στην αντίληψή μου η Mariem Abutaleb, μια καλλιτέχνης γραμμάτων και γραφίστρια με έδρα το Κάιρο της Αιγύπτου. Για τη Mariem, η δύναμη της γραφής είναι κεντρικό στοιχείο στη δουλειά της και αποτελεί τον κυριότερο παράγοντας έκφρασης συναισθημάτων. Αντλεί από την αραβική γραφή και δημιουργεί τις δικές της διασκευές από αυτήν. Το μαύρο μελάνι και οι συνθέσεις από στυλιζαρισμένα γράμματα, καθιστούν το έργο της τόσο αφηρημένο ώστε να επιτρέπει στον θεατή να συμπληρώσει τη δική του ερμηνεία για το τι μπορεί να είναι «γραμμένο». Αυτό το τελευταίο στοιχείο προσθέτει μια πολύ ενδιαφέρουσα ερμηνεία, ειδικά από τη στιγμή που «αυτό που είναι γραμμένο» θεωρείται συνήθως και «αληθινό» και αδιαμφισβήτητο. Η στροφή που δίνει η Mariem στην έννοια του γραπτού λόγου, μετατρέπει το έργο της σε μια συνκλονιστική, αινιγματική εμπειρία, μέσα από εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας, που παραπέμπουν σε παπύρους.
Θεωρώντας τη γραφή ως μια θεμελιώδη μορφή έκφρασης της ανθρώπινης ύπαρξης, καθώς και ως μια φυσική πράξη κίνησης, αλλά και πάλι, μια συναρπαστική αφαίρεση της τόσο πολύπλοκης σκέψης μας, είναι σαφές ότι πρέπει να έχει ρόλο σε αυτή την Μπιενάλε, ως παράδειγμα τουλάχιστον για το τι μπορεί να γίνει ένα ίχνος.
«Γράφουμε για να γευτούμε τη ζωή δύο φορές, στη δεδομένη στιγμή αλλά και εκ των υστέρων».
– Anais Nin