Sometimes it is as simple as being in the right place at the right time. This is what happened this Christmas holiday as I walked into the exhibition space of the La Fundación Cerezales Antonino y Cinia in Leon, Spain. The space itself is unique, located in a tiny rural village, with an architecture that reminds us constantly of the surroundings, instead of placing us in a bubble, like the classical white cube might do.
In this setting, in a sober set-up I discovered, for the first time, the work of Brazilian-born Ana Amorim (São Paulo, 1956). The show titled Contar Rutinas (counting routines), curated by Jorge Blasco Gallardo latched onto the theme of the Biennale, Along Lines and Traces, immediately.
As ultimately I have been thinking to envision the theme of this forth Biennale from five different perspectives (time, territory, text, tune and textile) Amorim´s work resonated with most of these in a very direct way. The work is conceptual, and it is, simply put, the documentation of a life. As clearly stated by the artist herself, she understood from 1988 that her life is art. The result of this radical decision is that she creates ´Mental Maps´, on a daily basis. In the centre of the map, a small square represents home. It is at the centre of all movements,
and the day starts and ends there. The lines coming out and into the house remind us of veins and arteries, going to and from the heart.
The maps can appear in different formats, and are made on various surfaces and representing different tempos, according to the specific project. Sometimes drawn with a pen, like on these tablecloths below. These panels represent a month, with 32 segments, representing a day each.
A very pertinent aspect of these works is how Ana Amorim places herself within the work, it is personal, and she is present. On the one hand this leads to a direct affective bond with the artist: as you study the work you become almost an ally, walking along the daily routines, the bakery, the medical visits, some days you feel relieved there is only the small square stating ´casa´ (home), we can rest today.
At the same time, this dailyness is paired with information about larger (world) dynamics, adding another layer onto the work. Interesting is that as a lot of the information on the routines is quantified, so are the other world happenings. It makes us feel that we are all participants, in a large system, and that what we do, each one in our home-world-home cycle, would add up to a different outcome. A hopeful reading of individuality.
There is no doubt where Amorim places herself in the political currents during her life, for example the far right politics under Bolsonaro are contested overtly. However, time and time again the artist reiterates that she is not an activist, she is an artist. And again, we come to the importance of the small actions, and of the conscious choice. Where Amorim is going to the smallest elements life is made up of is when she counts seconds. In this pillar of her work, the passage of time can be seen as an expansion of the Mental Maps, computing the hours and minutes of Amorim´s days. This accounts for her existence, she is here. We only have the here and now, and this is a way of testifying to that. Sometimes this concept formalizes as
performances in which seconds are counted, either out loud, or by noting a small horizontal line, “in Ana Amorim´s action she wished to become the second hand of a clock, to be a conduit for time itself¨ (from Obras/Works (1987-2022), p.68).
Her work is the action, and not the outcome per se. This is why Ana made a conscious choice to use materials and techniques that are inexpensive, at hand, and as daily as her practice. It is this sobriety that makes the work so powerful. The meaning is contained in the lines, and in how we can read them, interpret them and make them our own.
There are many ways in which I could extend on how Amorim´s practice resonates with my thoughts for the biennale: the relationship with time, the track lines of her movement across space, the ability of lines to represent such complex dynamics as a life in itself. The use of thread, embroidery, as a continuation of the line. But also the dedication, the continuation rather, of a meticulously chosen and consistent approach.
During my conversation with Ana I was struck by a joke between her and her son Wagner, her right hand. Now that it is clear, despite trying for a few years not to, that she will continue making maps until her last day, the last map will have Wagner’s trace, he will be the one in charge of making that final line, leading to the final square, ´casa´.
For more information:
www.anaamorim.art or www.instagram.com/anaamorim.art
=======================================================================================================================
Μερικές φορές είναι τόσο απλό να βρεθείς στο σωστό μέρος την κατάλληλη στιγμή. Αυτό συνέβη φέτος στις γιορτές των Χριστουγέννων όταν μπήκα στον εκθεσιακό χώρο του La Fundación Cerezales Antonino y Cinia στη Λεόν της Ισπανίας. Ο ίδιος ο χώρος είναι μοναδικός, βρίσκεται σε ένα μικροσκοπικό αγροτικό χωριό, με μια αρχιτεκτονική που μας θυμίζει συνεχώς τον περιβάλλοντα χώρο, αντί να μας βάζει σε μια φούσκα, όπως θα συνέβαινε με ένα κλασσικό χώρο white cube.
Σε αυτό το περιβάλλον, σε ένα νηφάλιο σκηνικό, ανακάλυψα, για πρώτη φορά, το έργο της Βραζιλιάνας Ana Amorim (Σάο Πάολο, 1956). Η έκθεση με τίτλο Contar Rutinas (Μετρώντας ρουτίνες), την οποία επιμελήθηκε ο Jorge Blasco Gallardo, έπιασε αμέσως το θέμα της Μπιενάλε, Along Lines and Traces (Ακολουθώντας ίχνη και γραμμές).
Καθώς τελικά σκεφτόμουν να οραματιστώ το θέμα αυτής της επόμενης Μπιενάλε από πέντε διαφορετικές οπτικές γωνίες (χρόνος, έδαφος, κείμενο, μελωδία και ύφασμα), το έργο της Amorim βρήκε απήχηση στις περισσότερες από αυτές με πολύ άμεσο τρόπο. Το έργο είναι εννοιολογικό και, με απλά λόγια, είναι η καταγραφή μιας ζωής. Όπως δηλώνει ξεκάθαρα η ίδια η καλλιτέχνις, κατάλαβε από το 1988 ότι η ζωή της είναι τέχνη. Το αποτέλεσμα αυτής της ριζοσπαστικής απόφασης είναι ότι δημιουργεί «Νοητικούς χάρτες» (Mental Maps), σε καθημερινή βάση. Στο κέντρο του χάρτη, ένα μικρό τετράγωνο αντιπροσωπεύει το σπίτι. Βρίσκεται στο κέντρο όλων των κινήσεων, και η μέρα ξεκινά και τελειώνει εκεί. Οι γραμμές που βγαίνουν και μπαίνουν στο σπίτι μας θυμίζουν τις φλέβες και τις αρτηρίες, που πηγαίνουν προς και από την καρδιά.
Οι χάρτες αυτοί μπορούν να εμφανίζονται σε διάφορες μορφές, να κατασκευάζονται σε διάφορες επιφάνειες και να αντιπροσωπεύουν διαφορετικούς ρυθμούς, ανάλογα με το συγκεκριμένο έργο. Μερικές φορές σχεδιάζονται με στυλό, όπως σε αυτά τα τραπεζομάντιλα παρακάτω. Αυτοί οι πίνακες αναπαριστούν έναν μήνα, με 32 μέρη, τα οποία αντιστοιχούν σε μία ημέρα το καθένα.
Μια πολύ σημαντική πτυχή αυτών των έργων είναι ο τρόπος με τον οποίο η Ana Amorim τοποθετεί τον εαυτό της μέσα στο έργο. Πρόκειται για κάτι προσωπικό στο οποίο είναι συνεχώς παρούσα. Από τη μία πλευρά, αυτό οδηγεί σε έναν άμεσο συναισθηματικό δεσμό με την καλλιτέχνιδα: καθώς μελετάς το έργο γίνεσαι σχεδόν σύμμαχος, περπατώντας κατά μήκος της καθημερινής ρουτίνας, του φούρνου, των ιατρικών επισκέψεων, κάποιες μέρες νιώθεις ανακουφισμένος ότι υπάρχει μόνο η μικρή πλατεία που δηλώνει ´casa´ (σπίτι), σήμερα μπορούμε να ξεκουραστούμε.
Ταυτόχρονα, αυτή η καθημερινότητα συνδυάζεται με πληροφορίες σχετικά με ευρύτερες (παγκόσμιες) δυναμικές, προσθέτοντας ένα άλλο επίπεδο στο έργο. Το ενδιαφέρον είναι ότι καθώς πολλές από τις πληροφορίες σχετικά με τις ρουτίνες προσδιορίζονται ποσοτικά, το ίδιο συμβαίνει και με τα άλλα παγκόσμια γεγονότα. Μας κάνει να αισθανόμαστε ότι συμμετέχουμε όλοι, σε ένα μεγάλο σύστημα, και ότι αυτό που κάνουμε, ο καθένας στον κύκλο σπίτι-κόσμος-σπίτι, θα καταλήξει σε ένα διαφορετικό αποτέλεσμα. Μια ελπιδοφόρα ανάγνωση της ατομικότητας.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το πού τοποθετεί τον εαυτό της η Amorim σε σχέση με τα διάφορα πολιτικά ρεύματα της ζωής της, για παράδειγμα η ακροδεξιά πολιτική υπό τον Μπολσονάρο αμφισβητείται ανοιχτά. Ωστόσο, ξανά και ξανά η καλλιτέχνης επαναλαμβάνει ότι δεν είναι ακτιβίστρια, είναι καλλιτέχνης. Και έτσι οδηγούμαστε ξανά στη σημασία των μικρών δράσεων και της συνειδητής επιλογής. Εκεί όπου η Amorim καταλήγει στα μικρότερα στοιχεία από τα οποία αποτελείται η ζωή είναι όταν μετράει τα δευτερόλεπτα. Σε αυτόν τον πυλώνα του έργου της, το πέρασμα του χρόνου μπορεί να θεωρηθεί ως επέκταση των νοητικών χαρτών, υπολογίζοντας τις ώρες και τα λεπτά των ημερών της Amorim. Αυτό δικαιολογεί την ύπαρξή της, είναι εδώ. Έχουμε μόνο το εδώ και το τώρα, και αυτός είναι ένας τρόπος να το καταθέσουμε. Μερικές φορές αυτή η αντίληψη διατυπώνεται με παραστάσεις στις οποίες τα δευτερόλεπτα μετρούνται, είτε φωναχτά, είτε σημειώνοντας μια μικρή οριζόντια γραμμή. «…στη δράση της Ana Amorim, αυτή ήθελε να γίνει ο δεύτερος δείκτης ενός ρολογιού, να γίνει ένας αγωγός για τον ίδιο το χρόνο» (Obras/Works (1987-2022), σ. 68).
Το έργο της είναι η δράση και όχι το αποτέλεσμα καθεαυτό. Γι’ αυτό η Ana έκανε συνειδητή επιλογή να χρησιμοποιήσει υλικά και τεχνικές που είναι φθηνά, πρόχειρα και καθημερινά όπως και η πρακτική της. Αυτή η νηφαλιότητα είναι που κάνει το έργο τόσο ισχυρό. Το νόημα περιέχεται στις γραμμές και στο πώς μπορούμε να τις διαβάσουμε, να τις ερμηνεύσουμε και να τις κάνουμε δικές μας.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους θα μπορούσα να επεκταθώ στον τρόπο με τον οποίο η πρακτική της Amorim συντονίζεται με τις σκέψεις μου για την Μπιενάλε: η σχέση με τον χρόνο, οι γραμμές της κίνησής της στον χώρο, η ικανότητα των γραμμών να αναπαριστούν μια τόσο πολύπλοκη δυναμική ως μια ζωή από μόνη της. Η χρήση της κλωστής, το κέντημα, ως συνέχεια της γραμμής. Αλλά και η αφοσίωση, η συνέχεια μάλλον, μιας σχολαστικά επιλεγμένης και συνεπούς προσέγγισης.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησής μου με την Ana μου έκανε εντύπωση ένα αστείο μεταξύ αυτής και του γιου της Wagner, ο οποίος είναι το δεξί της χέρι. Τώρα που είναι ξεκάθαρο, παρά την προσπάθειά της εδώ και μερικά χρόνια να μην το κάνει, ότι θα συνεχίσει να φτιάχνει χάρτες μέχρι την τελευταία της μέρα, ο τελευταίος χάρτης θα έχει το ίχνος του Wagner. Θα είναι αυτός πλέον ο υπεύθυνος για τη δημιουργία αυτής της τελευταίας γραμμής, που οδηγεί στο τελευταίο τετράγωνο, ´casa´.
Για περισσότερες πληροφορίες: